Uluslararası AR-GE Programları

25 Ağustos 2020

Uluslararası AR-GE Programları, Türk AR-GE ekosistemi tarafından yeterli bilinirliğe sahip olmayan bu sebeple de ya fildişi kuleden sunulan ya da bir mit olarak algılanan bir konu haline gelmiştir. Oysaki her kurum ve işletmenin kendi deneyim ve yeteneklerine göre yer alabildiği, farklı ülkelerden ortaklar ile birlikte teknoloji geliştirebildiği ve çok farklı boyutlarda iş birliği yapabildiği, çok sayıda platform ve katmandan oluşan kapsamlı bir yapıdır. Bu kapsamlı yapıdaki program ve alt program sayısının çok fazla olması nedeniyle ekosistemimizdeki kurum ve kuruluşlar için bir bilinmezlik unsuruna dönüşmüştür.

Türkiye ekosisteminde en çok bilinen Horizon2020 (Ufuk2020) gibi AB (Avrupa Birliği) Çerçeve Programları da dâhil olmak üzere Eureka, Era-Net, Eurostars, COSME, çeşitli ülkelerle kurgulanan ikili ve çoklu iş birliği programları vesilesi ile Türkiye’de yerleşik kurumlar (Üniversiteler, STK’lar ve Kamu Kuruluşları) ve kâr amacı güden her boyuttaki işletme, bu programlar kapsamında desteklenmektedir.

Uluslararası AR-GE Programlarını fon kaynağına göre 2 ana grupta incelemek mümkündür;

1.grup, fon kaynağının belirli bir havuzda toplandığı ve ilgili kurum tarafından doğrudan hibe olarak verildiği yapılardır. AB Çerçeve Programları bu yapıda bir programdır; AB üyesi ve Programa dâhil olan Asosiye ülkeler ve belli alanlardaki çağrılara fon ayıran 3.ülkelerin katkı payı sağlayarak ortak bir havuzda bütçe oluşturması üzerine kurgulanmış bir program türüdür.

2.grup; ulusal kaynaklar (ülkemizde ARDEB 1071 ve TEYDEB 1509 programları gibi programlar) üzerinden bütçe aktarımı sağlanan uluslararası projelerdir. Bu grubun Türkiye’de en bilinen programları; Eureka (ITEA, Celtic, Euripides, Penta, Eurogia gibi tematik küme programları aracılığı ile) ve KOBİ’lerin ağırlıkla yer aldığı Eurostars’dır. Bu grupta ayrıca H2020 programında öngörülmüş ECSEL, ERA-Net gibi bazı platformlar için AB ve program üyesi ülkeler ulusal bütçe sağlamaktadır.

AB Çerçeve Programları

AB Çerçeve Programları, AB üyesi ülkeler tarafından 1984 yılından bu yana uygulanmakta olan ve Türkiye’nin de 6. Çerçeve Programı’ndan (6. ÇP) bu yana resmi olarak yer aldığı dünyanın büyük sivil araştırma-geliştirme programıdır. Horizon2020 olarak bilinen 8. ÇP, 2014-2020 yılları arasında uygulanmaktadır. Programa Türkiye’den katılımın teşvik edilmesi amacıyla TÜBİTAK tarafından farklı aşamalar için çeşitli destekler sunulmaktadır.[1] 2020 yılının son çeyreğinde H2020 programının son başvuruları gerçekleştirilecektir. 2020 Ağustos ve Eylül ayında çağrıları kapanacak olan Güvenli Toplumlar ve Enerji Verimliliği Çalışma Programları, şu an için başvuruya açık son çağrılardır. Söz konusu program boyunca; disiplinler arası çalışmalar ve KOBİ’lerin katılımı desteklenmiş, etik ve kişisel verilerin korunması konusunda uygulamalar devreye alınmış ve cinsiyet eşitliği özendirilmiştir.

Yeni 9.ÇP programı olan ve benzer kriterleri barındıracak olan Horizon Europe programının lansmanı da Avrupa Komisyonu tarafından önümüzdeki aylarda gerçekleştirilecektir. Yeni program; iklim, sağlık, enerji vb. gibi “Küresel Sorunlar” ve dijitalleşme, mobilite vb. gibi Avrupa Endüstriyel Rekabetçiliğini etkileyen konu başlıkları (çeşitli misyonlar ekseninde), Bilimsel Mükemmeliyet ve İnovatif Avrupa bileşenleri üzerine kurgulanmaktadır. Programdaki güncel durum, Avrupa Komisyonu tarafından yukarıdaki taslak yapıda kamuoyu ile paylaşılmıştır.[2] Nihai program 2020’nin son çeyreğinde ilgili bileşenlerin nihai bütçeleri ile Avrupa Komisyonu tarafından açıklanacaktır.

Ulusal fonlu Uluslararası AR-GE Programları

Sistem Global Danışmanlık Uluslararası AR-GE Programları Eureka; pazar odaklı, kısa sürede ticarileşebilecek ürün ve süreçlerin geliştirilmesine yönelik projelerin desteklendiği uluslararası iş birliği platformudur. 1985 yılında Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 18 ülke ve Avrupa Birliği’nin katılımıyla kurulmuştur.

İkili ve çoklu iş birliği (standart) Eureka projeleri ile kısa zamanda ticarileşebilecek ürün, süreç ve hizmetler geliştirilmesini,
Kümeler (Clusters) aracılığıyla Avrupa’daki sektör liderlerinin uzun vadeli Ar-Ge iş birlikleri oluşturmasını ve böylece rekabet öncesi araştırma ortaklıklarının kurulmasını hedeflemektedir.
Eureka Kümeleri’nden Türkiye’de en bilinen ve aktif olanları; yazılım yoğun sistem ve teknolojileri destekleyen ITEA, iletişim teknolojilerini odak noktasında tutan Celtic-Next, mikro elektronik sistemler konusunda çalışan PENTA, gömülü sistemleri destekleyen EURIPIDES ve Enerji odaklı EUROGIA kümeleridir. Bunların yanı sıra Endüstri 4.0 odaklı olarak kurulan SMART kümesi de yaklaşık 2 yıldır çalışmalarını sürdürmektedir. Her bir kümenin farklı çağrı dönemleri ve farklı proje uygulama kuralları mevcuttur.
Söz konusu bu Programda uluslararası iş birlikleri oluşturulurken, projeler ulusal kaynaklarla (TEYDEB – 1509 Programı) desteklenmektedir. Bu kapsamda Türkiye’de EUREKA Programının yürütülmesinden TÜBİTAK sorumludur.[3]

ERA-Net Cofund; TÜBİTAK’ın da ortak olarak yer aldığı, Avrupa Komisyonu tarafından ilgili teknolojik ve tematik alanlarda güçlü araştırma ve geliştirme ortaklıklarının kurulması amacıyla Horizon2020 programı kapsamında desteklenen projelerdir. H2020 sürecine benzer bir çağrı ve destek süreci izlenir. H2020 Programı çalışma programlarında yayımlanan ERA-NET Cofund Aracı konularına, programa üye ülkelerdeki ulusal fonlama kuruluşlarının bir araya gelerek oluşturdukları konsorsiyumlar tarafından projeler sunulur. Yapılan değerlendirme sonucunda başarılı bulunan projeler kapsamında ERA-NET Cofund ortak çağrısına çıkılır. En az üç ülkenin paydaşlarının bir araya gelerek çağrı sekretaryasına proje sunmaları gerekmektedir. M-ERA.Net çağrısı, bu kapsamda olan ve malzeme teknolojilerine odaklanan enstrümanlardan biri olup yakın zamanda başvuruya açılmıştır.

Eurostars; Avrupa Komisyonu ve EUROSTARS üye ülkelerinin Avrupa’daki KOBİ’lerin (AB tanımına göre) rekabetçiliğinin arttırılması için oluşturdukları KOBİ’lere özel, hızlı ve etkin bir destek programıdır. EUROSTARS herhangi bir teknoloji alanı ve sektör ayrımı yapmaksızın Ar-Ge odaklı faaliyetler yürüten KOBİ’lerin projelerinin desteklenmesini amaçlamaktadır.

İkili ve Çoklu İş birliği Programları: TÜBİTAK tarafından, ilgili ülkenin Bilim ve Araştırma Kuruluşları ile imzalanan iş birliği çerçevesince “Sürekli Başvuruya Açık Programlar” ve “Çağrılı Programlar” olmak üzere 2 ana grupta ele alınmaktadır. Bilim insanları arasındaki ortak akademik çalışmaların yanı sıra KOBİ’lerin ve büyük ölçekli sanayi kuruluşlarının yer aldığı, ilgili ülkedeki araştırma kurumları ve sanayi kuruluşları iş birliklerinin geliştirilmesi teşvik edilmektedir. Uluslararası başvuruya ek olarak ulusal bir başvuru adımı da gereklidir. Bu kapsamda TÜBİTAK 1071 Programı aracılığı ile kurum ve kuruluşlara fon aktarımı sağlanmaktadır.

Sistem Global Danışmanlık Uluslararası AR-GE Programları COST (European Cooperation in Science and Technology)- Bilimsel ve Teknik İş birliği Alanında Avrupa İşbirliği: Ulusal kaynaklarla desteklenmiş araştırma projelerinin Avrupa düzeyinde koordinasyonunu sağlamak ve Avrupa bilim insanlarının ortak çalışmalarını desteklemek amacıyla kurulmuş olan bir organizasyondur. COST’un misyonu, Avrupalı araştırmacılar arasında etkileşim ve iş birliğini destekleyerek; Avrupa’yı barışçıl amaçlar için bilimsel ve teknik araştırmada güçlendirmektir. COST ulusal olarak desteklenen araştırma projelerinin yürütücülerinin Avrupa düzeyinde oluşturulmuş ağlara (aksiyonlara) dâhil olmalarını sağlamaktadır. Söz konusu programa TÜBİTAK 2515 Programı ile başvurular gerçekleştirilmektedir.[4]